Vài nét chân dung Hàn Mặc Tử, Nhà thơ thiên tài của Việt Nam

Vài nét chân dung Hàn Mặc Tử,
Nhà thơ thiên tài của Việt Nam​

1. TÌNH YÊU, ÁNH SÁNG, TIẾNG THẦM TRONG THƠ

Có nhiều thi sĩ đưa địa danh vào thơ: 
Thôi Hiệu với "Hoàng Hạc Lâu". 
Bà Huyện Thanh Quan "Qua Đèo Ngang" 
Nguyễn Nhược Pháp với "Chùa Hương" 
Hoàng Cầm "Bên kia sông Đuống" 
Nguyên Sa "Nắng Sài Gòn anh đi mà chợt mát. Bởi vì em mặc áo lụa Hà Đông..." 
Cung Trầm Tưởng "Trời mùa Đông Paris, Suốt đời làm chia ly..." 
Du Tử Lê "Đêm Nhớ Trăng Sài Gòn" 
Hàn Mặc Tử (HMT) "Đây Thôn Vỹ Dạ": 

Sao anh không về chơi thôn Vỹ? 
Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên 
Vườn ai mướt quá xanh như ngọc... 

Qua bài thơ trên, tên tuổi HMT gắn liền với thôn Vỹ, thôn Vỹ gắn liền với Cố Đô, tất cả gắn liền làm một. Tôi yêu bài thơ từ lúc còn ở mái trường Trần Bình Trọng, Ninh Hòa. Có một quãng thời gian dài tôi cứ tưởng HMT là người Huế. 

Nguyễn Du tả nhan sắc Thúy Kiều qua Thúy Vân: 
Vân xem trang trọng khác vời 
Khuôn trăng đầy đặn nét ngài nở nang... 
Thúy Vân đẹp thế, nhưng: 
Kiều càng sắc sảo mặn mà 
So bề tài sắc lại là phần hơn 

Hàn Mặc Tử tả "Huế đẹp Huế thơ" qua thôn Vỹ Dạ. Dưới ngòi bút của ông Vỹ Dạ trở nên đẹp đẽ thơ mộng lạ thường. Vỹ Dạ, một địa danh bình thường nằm lặng lẽ bên bờ Hương Giang mà đã đẹp như thế thì những thắng cảnh khác của Huế như cung vàng điện ngọc, đền miếu lăng tẩm của một thời vang bóng sẽ còn đẹp đẽ cao sang đến bậc nào? 

Hesiod viết: "Một nửa tốt hơn toàn thể". Ở đây, HMT không viết một nửa hay toàn thể... nhưng ông viết một nét, một góc rất nhỏ của Huế: "Đây Thôn Vỹ Dạ!" Nhưng từ một nét, một góc rất nhỏ HMT đã nói rất nhiều (về Huế). Thiên tài là ở chỗ đó! 

Thôn Vỹ giống như trăm nghìn thôn khác trên quê hương VN, cũng có "thuyền ai đậu bến, lá trúc, hàng cau " nhưng thuyền ai, khóm trúc, hoa bắp, hàng cau, bến nước, sông trăng của thôn Vỹ trong thơ HMT đẹp quá! Đẹp một cách mượt mà óng ả mê ly tình tứ... đẹp như một cảnh "Địa đàng mơ ước" ở trần gian. Dưới cái nhìn của HMT cảnh vật dù có tầm thường nhỏ bé đến đâu cũng trở nên có hồn, sinh động, lớn lao mang sắc hương diệu kỳ như một phép lạ, đẹp và thơ mộng đến nỗi ai cũng muốn về thăm một lần. 

Sao anh không về chơi thôn Vỹ? 
Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên! 

Mở đầu bài thơ, tác giã đã nói bằng trái tim thiết tha mời gọi: Sao anh không về? Ai không xuyến xao khi nghe những lời êm ái mặn mà? Hình như trong chúng ta ai cũng có một Thiên Đàng để tưởng nhớ. Từ khi con người đánh mất Thiên Đàng bơ vơ giữa trần gian thì nỗi nhớ nhung hoài vọng một ngày trở về càng thêm tha thiết. Qua hình ảnh tuyệt vời Đây Thôn Vỹ Dạ, HMT muốn dựng lại nơi Đế Đô vàng son (từng là trung tâm điểm của dãi giang sơn gấm vóc có tên là Việt Nam hình cong chữ S nằm soi mình bên Thái Bình Dương chạy dài đến tận miền Lục Chân Lạp tiếp giáp với Vịnh Thái Lan) một cảnh Địa Đàng tràn ngập tình yêu, ánh sáng và tiếng thầm. Ánh sáng chứa chan rạng rỡ niềm hy vọng, một thứ ánh sáng mới mẻ tinh khiết diệu kỳ long lanh như thủy tinh và đẹp như ngọc: 

Nhìn nắng hàng cau nắng mới kên 
Vườn ai mướt quá xanh như ngọc. 

Ánh sáng mềm mại êm ái tưởng như dát bạc nạm vàng giữa dòng sông trăng huyền ảo mà con đò là mối tình đầu vừa chớm nở, có khi đó là thứ ánh sáng tâm tưởng thoạt tan thọat biến trong giấc mơ của kẻ cô đơn trông ngóng được gặp lại người tình: 

Thuyền ai đậu bến sông trăng đó 
Có chở trăng về kịp tối nay? 
Mơ khách đường xa khách đường xa 
Áo em trắng quá nhìn không ra. 

Tình yêu nơi khu vườn Vỹ Dạ là một thứ tình yêu thôi thúc mãnh liệt nhưng cũng rất lãng mạn sương khói mơ hồ: 

Ở đây sương khói mờ nhân ảnh 
Ai biết tình ai có đậm đà? 

Nỗi cô đơn, niềm trông ngóng và sự nôn nao khao khát đợi chờ của một trái tim rực lửa yêu đương đã lên tới tột độ tột cùng tưởng như không thể nào đợi chờ lâu hơn được nữa: 

Có chở trăng về kịp tối nay? 

Chữ "kịp?" đặt trong thể nghi vấn ở đây là một "chữ thần" có khả năng diễn tả trọn vẹn tâm trạng bồn chồn của kẻ đang yêu, đang khao khát tình yêu mãnh liệt. Suốt hằng ngàn năm trong thơ ca VN lần đầu tiên xuất hiện Hồ Xuân Hương, rồi HMT, hai thi sĩ chân thành can đảm đã dám vượt qua bức tường luân lý đạo đức kìm hãm, để nói lên tiếng nói của trái tim mà lý trí đã bao đời nguyền rủa, những điều rất thật nhưng úy kỵ của con người đã hiện hữu từ thời Adam/Eva đến nay, đó là: Tính Dục. 
Trái tim yêu đương đang độ lên men nồng cháy như một thứ trái cây rục rĩu chín mềm trong thơ Hồ Xuân Hương: "Một trái trăng thu chín mõm mòm" nay trở nên đắm đuối dục tình trong một bài thơ khác của HMT: 

"Trăng nằm sóng soãi trên cành liễu 
Đợi gió đông về để lả lơi (...) 
Ô kìa bóng nguyệt trần truồng lắm! 
Lộ cái khuôn vàng dưới đáy khe 
(Bẽn lẽn) 

Nếu tính dục thoáng hiện bóng bẩy trong thơ Hồ Xuân Hương đã làm mới mẻ tăng thêm sức sống cho dòng thơ ca cổ điển, thì tính dục hối hả trong thơ HMT cũng làm cho dòng thơ ca tiền chiến thêm quyến rũ ngất ngây. 

Nguồn ánh sáng lung linh trong Đây Thôn Vỹ Dạ trở nên rực rỡ trong Mùa Xuân Chín: 

"Chị ấy năm nay còn gánh thóc, 
Dọc bờ sông trắng nắng chang chang" 
và trở thành chói lọi hào quang trong thế giới tâm linh kỳ bí của Xuân Như Ý: 

Như song lộc triều nguyên: ơn phước cả 
Dâng dâng cao thần nhạc sáng hơn trăng 
Thơm tho bay cho đến cõi Thiên đàng... 
(Ave Maria) 

Những tiếng thì thầm "Sao anh không về?", "Có chở trăng về kip tối nay?" đã được lặp lại nhân lên thành trăm thứ tiếng lòng trong bài Bẽn Lẽn: 
Trong khóm vi lau rào rạt mãi: 

Tiếng lòng ai nói sao im đi? 

Đây Thôn Vỹ Dạ đầy ngập tình yêu, ánh sáng và tiếng thầm, hay nói một cách khác, tình yêu ánh sáng và tiếng thầm đã phối hợp với nhau để làm nên sự kỳ diệu cho Đây Thôn Vỹ Dạ cũng như cho toàn bộ tác phẩm của HMT về mặt bút pháp. Từ Gái Quê thơ HMT như con chim Phượng Hoàng soãi cánh bay vào thế giới siêu hình siêu thực qua những Thơ Điên, Xuân Như Ý, Thượng Thanh Khí, Cẩm Châu Duyên: 

Thơ tôi bay suốt một đời chưa thấu 
Hồn tôi bay đến bao giờ mới đậu 
Trên triều thiên ngời chói vạn hào quang 

Tình yêu được thăng hoa thành tình yêu Thiên Chúa, ánh sáng được thăng hoa thành ánh sáng Triều Thiên và tiếng thầm được thăng hoa thành muôn tiếng Kinh Cầu: 

Vì muôn kinh dồn dập cõi thơm tho 
Thêm nghĩa lý sáng trưng như thất bảo 
Ta chắp hai tay lạy quỳ hoan hảo 
Ngửa trông cao, cầu nguyện trắng không gian 
Để vừa dâng vừa hiệp bốn mùa xuân 
Nở một lượt giàu sang hơn Thượng Đế 
(Đêm Xuân Cầu Nguyện) 

Tình yêu, ánh sáng, và tiếng thầm lúc bấy giờ đã hoàn toàn "xuất thế gian" để hòa nhập vào thế giới diệu kỳ bất khả tư nghị. Đó là cõi Thánh nữ, Thiên đàng, cũng là cõi Thơ Mầu nhiệm: 

Người có nghe xôn xao muôn tinh tú 
Người có nghe náo động cả muôn trời? 
Người có nghe thơ mầu nhiệm ra đời 
Để ca tụng bằng hương hoa sáng láng, 
Bằng tràng hạt, bằng Sao Mai chiếu rạng 
Một đêm xuân là rất đỗi anh linh? 
(Ave Maria) 

Đêm-Xuân-Rất-Đỗi-Anh-Linh chỉ có trong Mùa Xuân Vĩnh Cửu mà người trần tục không thể nào biết được: 

-Chàng ơi! Chàng ơi!, sự lạ đêm qua! 
Mùa xuân tới, mà không ai biết cả... 
(Ra đời) 

Vì Sự-Lạ-Đêm-Qua, mà phải cần đến những Thi-sĩ-Thần-Linh để làm nhiệm vụ Thiên sứ báo tin mừng đến muôn người: 
Một chiều xanh- một chiều xanh huyền hoặc 
Sáng bao la vây lút cõi thiên không 

HMT đã tự nhận mình không phải là thi sĩ trần gian mình trần mắt thịt: 

Tấu lạy Bà, Bà rất nhiều phép lạ 
Ngọc Như Ý vô tri còn biết cả 
Huống chi tôi là Thánh thể kết tinh 
Tôi ưa nhìn Bắc đẩu rạng bình minh. 

Khởi đi từ Tình Quê, Bẽn Lẽn, Đây Thôn Vỹ Dạ... nguồn thơ HMT phong phú như dòng sông mở ra đại dương mênh mông bát ngát, càng ngày càng xa bờ hiện thực, bến lãng mạn... để tiến vào thế giới tượng trưng, trừu tượng, siêu thực, mà người thơ là một thứ Sứ giả mang Thông điệp Tình yêu của Thượng Đế đến với nhân loại. Những thi tập Hương Thơm, Mật Đắng, Máu Cuồng Và Hồn Điên, Xuân Như Ý, Thượng Thanh Khí, khi ra đời, người đương thời không hiểu đã buông lời nguyền rủa: "Thơ với thẩn gì! toàn nói nhảm." Nhưng rồi thời gian đã công nhận đó là những hạt trân châu quý hiếm trong Thơ ca Tiền chiến, đúng như khi xưa Chế Lan Viên đã hùng hồn khẳng định, và ngày nay Phạm Duy đã phổ thành Trường ca. 

HMT là một hiện tượng lạï lùng trong Thơ Tiền Chiến. Ông làm thơ từ năm 16 tuổi, lúc mất chỉ vừa tròn 28. Bắt đầu sự nghiệp bằng thể thơ Đường luật, vốn là thể thơ vô vàn khó khăn về luật tắc, nhưng dưới tay HMT vẫn mượt mà tươi mới như thường: 

Nằm gắng đã không thành mộng được 
Ngâm tràn cho đỡ chút buồn thôi 

Vì thế, được chí sĩ Phan Bội Châu, vốn xuất thân Nho học từng đỗ Đầu Xứ đã nhiệt liệt khen ngợi: "Từ ngày về nước đến nay tôi chưa gặp được bài nào hay đến thế..." Sau này gia nhập Phong trào Thơ Mới với một nguồn thơ đầy sáng tạo, HMT cũng được Hoài Thanh hết lời ngợi khen: "Một nguồn thơ rào rạt và lạ lùng". Hoài Thanh đã bỏ ra 1 tháng trời để nghiên cứu toàn bộ thơ HMT đến "mệt lã", và công nhận "Vườn thơ Hàn rộng rinh không bờ không bến càng đi xa càng ớn lạnh." đúng như HMT đã viết trong lời tựa cho tập "Thơ Điên" của mình. Hoài Thanh đã dành cho HMT 21 trang nhận định và trích dẫn thơ, đó là số trang cao nhất trong sách của ông, cao hơn cả các nhà thơ lừng danh hàng đầu lúc bấy giờ (Lưu trọng Lư và Xuân Diệu có số trang ngang nhau 19 trang, Thế Lữ 15 trang, Huy Cận 13 trang, Chế Lan Viên 11 trang, Quách Tấn 6 trang) vậy mà ông cho biết "còn muốn trích ít bài nữa". 

Người đầu tiên khám phá thiên tài HMT là Chế Lan Viên, đăng trên báo Người Mới số 5, ra ngày 23-11-1940: 

"Tôi xin hứa hẹn với các người rằng, mai sau, những cái tầm thường, mực thước kia sẽ biến tan đi, và còn lại của cái thời kỳ này, chút gì đáng kể đó là Hàn Mạc Tử." 

Một năm sau, trong cuốn "Hàn Mặc Tư" xuất bản (1941), tác giả Trần Thanh Mại cũng tỏ ra thán phục HMT, cho rằng thơ HMT có nhiều ý tưởng và hình ảnh mới lạ, ảnh hưởng sâu đậm trường phái tượng trưng của Mallarmé bên Pháp quan niệm thơ phải đạt tới cái mức thuần túy, bí hiểm, phi thường, khó hiểu, bằng cách đổi cả mẹo luật, tiếng nói cũ, thành những dấu hiệu, những nhạc điệu kỳ dị. 

Trong ngày giỗ lần thứ 50 của HMT tổ chức tại Paris ngày 11-11-1990, học giả Thái Văn Kiểm nhận xét: 

"Nhà thơ của chúng ta bẩm thụ được cái thiên tư cao quý là nhìn thấy được cái hư ảo, cảm được cái vô lượng và nghe được sự yên lặng của vô thủy vô chung. Nơi đây vang dội những lời cầu nguyện, những hương lạ mê ly, những âm thanh kỳ diệu, tất cả chìm ngập trong bể hào quang và trong tinh hoa của thi vị. Vì theo Hàn Mặc Tử , thi ca là một sáng tạo thuần túy của Thượng Đế, và để báo đáp công ơn đó, thi sĩ phải là kẻ xướng Thánh ca, cảm thông với Thượng Đế, ca ngợi chân thành sự nghiệp thiêng liêng và vinh quang bất diệt của Người. Thi sĩ là gạch nối , là trung gian ưu tú giữa Hóa Công và nhân loại." 

Năm 1994, "Trường Ca Hàn Mặc Tử" của Phạm Duy ra đời phổ từ thơ HMT (gồm các bài: Tình quê, Đây Thôn Vỹ Dạ, Đà Lạt Trăng Mờ, Trăng Sao Rớt Rụng, Hồn Là Ai, Trút Linh hồn, Lạy Bà Là Đấng Tinh Tuyền Thánh Vẹn, Ôi Sứ Thần Thiên Chúa Gabriel, Phượng Trì Ôi Phượng Trì). Khi trình làng Phạm Duy đã thú nhận: "phổ thơ Hàn Mặc Tử khó vô kể, một năm trời vật lộn với thơ." Một năm trời vật lộn của ông có khác gì một tháng mệt lã của Hoài Thanh trước kia. 

Tóm lại, thời gian đã minh chứng cho nhận xét đánh giá của Chế Lan Viên, Hoài Thanh về thơ HMT là đúng. Hàn Mặc Tử là một thiên tài trong nền thơ ca VN và thế giới. Mặc dầu mắc bệnh nan y, bao năm nằm trên giường bệnh nhìn thân xác, linh hồn từ từ tan rã... bao ngày sống trong tận cùng nỗi đau thương tuyệt vọng, quằn quại đau đớn... nhưng nhà thơ vẫn không ngừng sáng tạo ra những vần thơ để gởi đến bè bạn, người thân, cuộc đời, những lúc đó có ai tin rằng những bài thơ tuyệt tác? Ôi, thật là cảm động và thán phục biết chừng nào!

2. VÀI NÉT TIỂU SỬ

Hàn Mặc Tử tên thật Nguyễn Trọng Trí, sinh năm 1912, mất năm 1940, mới 28 tuổi. 

Quê Mỹ Lệ, Đồng Hới, Quảng Bình. Tổ tiên họ Phạm, ông cố Phạm Nhương, ông nội Phạm Bồi, vì liên can quốc sự trốn vào Thừa Thiên đổi ra họ Nguyễn. Cha Nguyễn văn Toản, mẹ Nguyễn Thị Duy, anh Nguyễn Bá Nhân, 2 chị Như Nghĩa, Như Lễ, và 2 em Nguyễn Bá Tín, Nguyễn Bá Hiếu. 

Trí học tiểu học ở Quãng Ngãi, khi cha chết, mẹ dọn về Qui Nhơn, ở đây Trí tập làm thơ Đường luật lúc 16 tuổi lấy bút hiệu là Minh Duệ Thị. Học trường Qui Nhơn đến năm thứ ba, Mẹ Trí gởi Trí ra Huế học tại trường dòng Pellerin, chính đất Thần Kinh non nước hữu tình có truyền thống thơ phú, nơi quy tụ nhiều nhân tài đã ảnh hưởng và mở cánh cửa tư duy trí tuệ tài hoa thúc đẩy Trí trở thành thi nhân. Trí đăng thơ trên báo Phụ Nữ Tân Văn, Sài Gòn với bút hiệu Phong Trần. Thời gian này Đông Dương khủng hoảng kinh tế, gia đình sa sút, không còn điều kiện Trí phải nghỉ học đi làm Sở Đạc Điền một độ, bị đau rồi mất việc. Vào Nam làm báo ít lâu lại trở về Qui Nhơn, kế đó mắc bệnh hủi... vào Nhà thương Quy Hòa và mất tại đó. 

Khi vào Sài Gòn làm báo Trí lấy bút hiệu Lệ Thanh (tên làng Mỹ Lệ, chánh quán Tân Thanh ghép lại). Trí chiếm giải nhất cuộc thi thơ của một câu lạc bộ thơ, bút hiệu Lệ Thanh nổi tiếng từ đó. Trí cộng tác với báo Trong Khuê Phòng, Đông Dương Tuần Báo, Người Mới. Năm 1936 khi chủ trương tờ phụ trương văn chương báo Sài Gòn, Trí mới đổi là Hàn Mạc Tử. Hàn Mạc nghĩa là "Rèm Lạnh". Bạn Trí là Quách Tấn góp ý: 

"Tránh kiếp Phong Trần làm khách Hồng Nhan (Lệ Thanh) lại núp sau Rèm Lạnh (Hàn Mạc)... Đã có Rèm Lạnh thì nên có thêm một bóng nguyệt nữa mới thật nên thơ." 

Trí đồng ý ngay, cầm bút vạch thêm một vành trăng non trên chữ Mạc, từ đó có bút hiệu Hàn Mặc Tử. Mặc Tử không còn nghĩa "Rèm Lạnh" nữa, mà có nghĩa là "Bút Mực" (Hàn: Bút, Mặc: Mực) hiểu theo nghĩa bóng là "Văn Chương". Như vậy, ba chữ Hàn Mặc Tử có nghĩa là "Khách Văn Chương". 

Tập thơ Đường luật mang tên "Lệ Thanh Thi Tập" có 3 bài Thức Khuya, Chùa Hoang, Gái Ở Chùa được Phan Sào Nam họa vận lại. Năm 1936 tập thơ Gái Quê xuất bản là một chuyển hướng sang Thơ Mới (Năm 1932 bài Tình Già của Phan Khôi mở màn cho phong trào Thơ Mới.). 

Cuối năm 1936, Trí đi chơi Huế, Đà Nẳng, Nha Trang, Phan Thiết rồi định vào Sài Gòn tiếp tục làm báo bỗng có dấu hiệu mắc bệnh hủi. Người nhà cho rằng Trí bị bệnh là do lúc đi làm ở sở Đạc Điền Qui Nhơn phải băng qua nhiều bãi tha ma lúc mưa giông bị nhiểm khí độc từ mồ mả bốc lên. Cũng có người cho rằng Trí ra Phan Thiết gặp Mộng Cầm dẫn nhau lên Lầu Ông Hoàng chơi, mắc mưa vào trú trong một ngôi mộ mới xây bị nhiểm hơi người chết bốc lên nên bị bệnh. Khi mắc bệnh, Trí thuê một chòi tranh ở Gò Bồi cách Qui Nhơn 15 km để ở và bắt đầu tuyệt giao với bạn bè. 

Cuối năm 1937 gom góp khoảng 50 bài thơ làm trên giường bệnh được HMT gọi là Thơ Điên (gồm 3 tập Hương Thơm, Mật Đắng, Máu Cuồng Và Hồn Điên) mang chung một nhan đề: Đau Thương để tặng thân mẫu (một số bài nói về trăng, một số nói về cõi hồn, một số thuộc các đề tài khác). Tiếp đến là Xuân Như Ý (gom góp năm1939), Thượng Thanh Khí (gom góp năm 1940). 

Mùa hạ 1938, thấy bệnh tình khó qua khỏi, gia cảnh càng sa sút, HMT sau nhiều lần do dự đã quyết định vào bệnh viện phong cùi Qui Hòa chữa miễn phí để tránh gánh nặng cho gia đình. Theo họ hàng thì khi vào đây HMT chỉ mới chớm nổi vài mụn đỏ nho nhỏ trên mặt, bàn tay bắt đầu cứng khó cầm bút.

3. TÌNH YÊU, TÌNH BẠN

Trong đời tình cảm, những người đẹp gây những dấu ấn cho HMT là Hoàng Cúc, Mộng Cầm, Mai Đình và Thương Thương. Hoàng Cúc chỉ là một mở đầu của tiếng gọi con tim, chưa quen thân, chưa hò hẹn gì. Mộng Cầm gần gũi nhất, sâu đậm nhất, nhưng khi nghe HMT vướng bệnh thì nàng vội vả lên xe hoa đã làm cho HMT đau khổ xót xa. Mai Đình, người con gái nhân hậu đã xin được làm vợ để săn sóc, dù HMT từ chối, nàng vẫn ở bên cạnh lo thuốc thang... Mãi lâu sau khi HMT mất, gia đình hết lời khuyên nhủ, nàng mới chịu đi lấy chồng, nhưng vẫn xin chồng cho nàng được lập bàn thờ, treo ảnh HMT mãi cho đến khi nàng mất năm 1999 tại Sài Gòn. Thương Thương chỉ là cái bóng bé nhỏ dịu dàng từ xa, nhưng đã cho HMT nhiều ý thơ rất đẹp trong Cẩm Châu Duyên. Ngoài ra, theo Quách Tấn, HMT còn có Lê Thị Ngọc Sương, chị ruột Bích Khê, nhưng mối tình này chỉ như làn sương mỏng. 

Thời tiền chiến, trong làng thơ có nhiều đôi bạn tri kỷ tuyệt vời như Xuân Diệu- Huy Cận, Huy Thông- Nguyễn Nhược Pháp, và Nhóm Thơ Bình Định gồm: Quách Tấn, Hàn Mặc Tử, Bích Khê, Yến Lan, Chế Lan Viên. Bộ ngủ này rất tâm đắc cùng nổi tiếng, cùng có tên trong sách Thi Nhân Việt Nam, đã có tác phẩm xuất bản, chỉ trừ Yến Lan ghi có 1 tác phẩm sẽ xuất bản. Quách Tấn lớn tuổi nhất, nên được cả nhóm xem là đại ca. Tình bạn giữa Quách Tấn và HMT rất gần gũi thân thiết. Chính QT đề nghị HMT đổi chữ Mạc ra chữ Mặc... Và sau này cũng chính QT đứng ra xây mộ HMT tại Ghềnh Ráng còn lưu đến ngày nay và xuất bản toàn bộ tác phẩm của HMT. Quách Tấn là một thi sĩ nổi tiếng ngồi một mình một chiếu trong khuynh hướng thơ cổ điển, được Hoài Thanh nể phục, về sau (thập niên 60) được Phạm Công Thiện đề cao là một con chim Phượng Hoàng ở phương Đông. Ngoài 3 thi tập, 2 cuốn sưu khảo, ông còn trên 50 đầu sách chưa xuất bản. Năm 1940 ông có làm bài thơ "Mộng Thấy Hàn Mặc Tử" in trong thi tập Mùa Cổ Điển, bài thơ này nói lên tình cảm thắm thiết của ông đối với người bạn thơ: 

Ơi Lệ Thanh! Ơi Lệ Thanh! 
Một giấc trưa nay lại gặp mình . 
Nhan sắc châu pha màu phú quý, 
Tài hoa bút trổ nét tinh anh. 
Rượu tràn thú cũ say sưa chuyện, 
Hương tạ trời cao bát ngát tình. 
Tôi khóc tôi cười vang cả mộng... 
Nhớ thương đưa lạc gió qua mành. 

Người bạn thân khác của HMT là Bích Khê, một thi sĩ tài hoa mệnh bạc thuộc trường phái Thơ tượng trưng, mà Hoài Thanh đã phê bình: "Tôi đã gặp trong "Tinh Huyết" những câu thơ hay vào bậc nhất trong thơ Việt Nam". Tinh Huyết là một thi tập của BK. Bài Tỳ Bà được Phạm Duy phổ nhạc năm 1969. Đề tựa cho thi tập Tinh Huyết, HMT đã viết như sau: 
"Thi sĩ Bích Khê là người có đôi mắt rất mơ, rất mộng, rất ảo, nhìn vào thực tế thì sự thực sẽ thành chiêm bao, nhìn vào chiêm bao lại thấy xô sang địa hạt huyền diệu... Ở "Tranh Lõa Thể" sự trần truồng dâm đãng đã nhường lại cho ý vị nên thơ của hương, của nhạc, của trăng, của tuyết." 

Người bạn khác của HMT là Yến Lan, có bài Bến My Lăng nổi tiếng trích trong thi tập Bến My Lăng được Hoài Thanh bình phẩm: "Không khí lạ lạ nhưng nhẹ nhàng dễ khiến người ta thích". 

Một người bạn khác của HMT là Chế Lan Viên, người đã từng hết lời ca ngợi thơ HMT.Mới 17 tuổi CLV đã xuất bản thi tập "Điêu Tàn" được Hoài Thanh đánh giá: "Vong linh đau khổ của nòi giống họ (Chiêm Thành) đã nhập vào Chế Lan Viên, cho nên dù không phải là người họ Chế, Chế Lan Viên vẫn là một nhà thơ Chiêm thành. Quyển Điêu Tàn đã đột ngột xuất hiện ra giữa làng thơ Việt nam như một niềm kinh dị." 

Tóm lại, năm thi tài gặp nhau, mỗi người mỗi vẻ, mỗi người đều có một chỗ đứng riêng biệt sáng chói trên thi đàn. Sự xuất hiện và kết hợp giữa họ với nhau từng gây nên một hiện tượng thơ ca vang dội và độc đáo nhất lúc bấy giờ.

4. KẾT LUẬN

Bài này viết ra nhầm phác họa một vài nét chân dung Hàn Mặc Tử từ đời thường cho đến tác phẩm, để chúng ta có một cái nhìn bao quát về một nhà thơ thiên tài VN, hầu tránh những ngộ nhận, những nhầm lẫn... có thể xảy ra về HMT. 

Với 8 tập thơ, 1 vở kịch thơ, cùng nhiều bài tiểu luận văn chương của HMTcòn để lại, thật vô cùng quý giá. Những ý thơ cao siêu, những ngôn ngữ thơ mới lạ mà cả Hoài Thanh lẫn Phạm Duy đều phải bỏ nhiều thì giờ để nghiên cứu "mệt lã", "khó vô kể" cho thấy HMT có trình độ hiểu biết uyên thâm, có cái nhìn mới lạ, có cảm nhận siêu phàm mà người thường khó thể hiểu được. 

Đến đây, tôi xin trích một câu trong bài viết "Kinh Vật Lộn và Phép Vượt Qua Trường Ca Hàn Mặc Tử của Phạm Duy" của Linh mục Trần Cao Tường sau đây để thay cho phần kết luận bài này: 

"Hàn Mặc Tử, tên thật là Phanxicô Nguyễn Trọng Trí, một nhà thơ Thiên tài trong nền Văn học Việt Nam và là một nhà thần bí theo đạo Chúa , diễn được những huyền nhiệm vượt qua ngôn ngữ loài người." 

( Theo Vinh Hồ )​